Las wel een mooi column..
Het ‘nieuwe normaal’ of een ‘tijdelijk abnormaal’?
18 april 2020 Erwin J.O. Kompanje aanraking, CORONA, COVID-19
In 2019 overleden in Nederland 151.793 mensen. Daarvan ongeveer 20.000 mensen aan de directe gevolgen van het roken van sigaretten, waarvan 10.000 aan longkanker (een vorm van kanker die vrijwel uitsluitend door het roken veroorzaakt wordt) en zo’n 6000 mensen als gevolg van terminale COPD. Verder stierven ongeveer 9000 mensen aan een beroerte en 8500 mensen aan kransslagaderlijden. Beide ziekten worden veroorzaakt door atherosclerose, een inflammatieziekte van het endotheel van de slagaders en deze wordt vooral veroorzaakt door leefstijl gerelateerde factoren zoals de overmatige consumptie van rood vlees en zuivel. Elk jaar overlijden in Nederland ongeveer 5000 mensen aan dikkedarmkanker, een vorm van kanker die vrijwel uitsluitend in welvarende landen voorkomt, ook weer als gevolg van een ongezonde leefstijl. Zo’n 2700 mensen overleden aan de gevolgen van diabetes mellitus, waarvan het type 2 een leefstijlziekte is en zo’n 4000 mensen aan een onderste luchtweginfectie, maar, als gevolg van een heftige influenza kan dit per jaar verschillen en kan het soms (meer dan) het dubbele zijn. Ten slotte dementie, dat in Nederland jaarlijks in ongeveer 17.000 gevallen de indirecte doodsoorzaak is. En zo kan ik doorgaan, maar ik wil alleen illustreren dat er elk jaar vele tienduizenden mensen overlijden aan een veelvoud aan ziekten waarvan er velen door gezonde leefstijl te voorkomen zouden zijn geweest. Leefstijl-gerealteerde ziekten zijn de belangrijkste doodsoorzaken in de wereld. Echter wij vinden deze sterfte en de daaronder liggende ziekten klaarblijkelijk normaal. Want al jaren blijft het aantal patiënten met deze ziekten wereldwijd stijgen. Als samenleving en politiek accepteren wij dit. Geen kamervragen, geen teams van experts die de politici wekelijks bijpraten over de mogelijke beheersing van de ziekten, geen dagelijkse staatjes in de kranten over de toename van het aantal doden en er is weinig aandacht in de media.
Net als vele andere hogere dieren is de mens een sociaal dier. We verbinden ons graag met elkaar en vormen graag groepen die hetzelfde doen en wat ons plezier geeft, dat kan in een stadion naar 22 voetballende andere mensen kijken of in een clubgebouw met gelijkgezinden de karteling van zeldzame postzegels bestuderen. Sociale interactie is belangrijk voor een normale psychosociale ontwikkeling en het aangaan van relaties. Het biologische doel van het aangaan van een relatie tussen een jonge man en een vrouw is voortplanting. Jonge mensen komen voor de sociale verbintenis bij elkaar in het uitgaansleven. Ouderen komen bij elkaar om gezamenlijk naar een theater te gaan, koffie te drinken of een concert te bezoeken. Dat geeft verbinding en versterkt bestaande banden.
Ook foerageren wij graag met elkaar. Wij doen dat ook graag buitenshuis, in restaurants. Ook hier worden verbintenissen gemaakt of bevestigt. Als twee mensen verliefd zijn gaan ze vaak eerst samen uit eten. Samen eten schept verbintenis.
Mensen zoeken ook geborgenheid bij elkaar, troosten elkaar in nabijheid, voelen zich veilig bij elkaar en ervaren geluk bij elkaar. Mensen communiceren verbaal, non-verbaal, zintuigelijk en fysiek. We luisteren naar elkaar, kijken naar elkaar, en raken elkaar aan. Wij knuffelen baby’s en kinderen en we weten, sinds de experimenten van de controversiele Amerikaanse psycholoog Harry Harlow (1905-1981) dat jonge resusaapjes door sociale isolatie totaal verknipt groot werden. (Hij sloot jonge aapjes op met een metalen moederaapjes, waarvan er een met stof omwikkeld was en de andere niet. De ontredderde aapjes kozen voor de met stof omwikkelde kunstmoeder). Aanraking bleek een belangrijke factor voor hechting. Ook bij mensen. Het is een feit dat mensen graag door elkaar aangeraakt willen worden. Omhelsd, gestreeld, teder vastgehouden, gezoend, een hand op de schouder, een aai over het haar, dicht bij elkaar zitten. Aanraken is normaal. en een werkelijke levensbehoefte. Er zijn mensen die weerzin hebben om door anderen aangeraakt te worden. Dat vinden we abnormaal en we hebben er een naam aangegeven: haphefobie. Iets waarvoor behandeling geïndiceerd is. Wij weten echt al heel lang dat de mens een huidhonger en aanraakhonger heeft, de diepgewortelde natuurlijke behoefte om aangeraakt te worden.
images1.persgroep
Dat mensen elkaar aanraken en nabij zijn is normaal en moet normaal blijven
Sinds december is er een nieuw virus dat de mens ziek kan maken, het SARS-2 Corona virus dat de ziekte COVID-19 kan veroorzaken. Het zijn hoofdzakelijk bejaarden (ouder dan 70-80 jaar) die aan de ziekte overlijden en het zijn mannen van middelbare leeftijd met overgewicht en chronische ziekten onder de leden die ernstig ziek op een intensive care moeten worden opgenomen en behandeld. Daarvan overlijdt in Nederland ongeveer 10% op de intensive care. Dat ook gezonde jonge mensen aan de ziekte overlijden is uiteraard zeer triest maar dit is gelukkig een uitzondering. Een infectie met een virus is een natuurlijke ziekte diemens en dier kunnen treffen. Al eeuwenlang overlijden mensen aan virusziekten, vaak tijdens epidemieën en pandemieën. Dat oudere mensen en mensen met onderliggende ziekten meer vatbaar zijn voor een virusinfectie is ook al heel lang bekend.
De wereld is nu in rep en roer door het virus. De indirecte, bijvoorbeeld economische, gevolgen van de pandemie zullen enorm zijn. Een economische recessie of depressie is waarschijnlijk niet te voorkomen.
De premier van Nederland, Marc Rutte, zei van de week dat ‘De anderhalve-meter samenleving het nieuwe normaal zal gaan worden’. Om te voorkomen dat mensen elkaar met het coronavirus zouden besmetten. We moeten, in ieder geval in het publieke domein, anderhalve meter van elkaar vandaan blijven. De anderhalve-meter samenleving. Ik kan begrijpen dat je de hoeveelheid zieken en doden tijdens de top van de pandemie wil beperken, maar om te stellen dat dit daarna, als het aantal zieken en doden is afgenomen, het ‘nieuwe normaal’ is is toch wel erg bijzonder, zo niet werkelijk absurd. Normaal (in de lijn van Rutte het ‘oude normaal’) is dagelijkse sociale en directe nabije interactie tussen mensen. Dat is Normaal en toch echt meer dan wenselijk om de mens psychisch, sociaal en lichamelijk gezond te houden, om duurzame relaties aan te gaan en deze te onderhouden. Dat lukt niet met anderhalve meter tussenruimte. Echt niet. Anderhalve meter afstand houden van elkaar is écht abnormaal om vele redenen. Als dat normaal wordt krijgen we totaal verknipte samenleving.
Ook buiten de coronacrisis is het normaal, hoe triest ook voor de direct betrokkenen, dat mensen ernstig ziek worden en aan de gevolgen daarvan overlijden. Dat hoort onlosmakelijk bij het leven en aangezien aan de voorkant dagelijks mensen geboren worden is het meer dan wenselijk dat aan de achterkant mensen doodgaan om de wereld enigszins bewoonbaar te houden. Dat wij vele ziekten kunnen beheersen en daardoor levens kunnen verlengen is een van de redenen dat de wereldbevolking zo enorm groot is.
Dat we tijdens een pandemie een paar maanden anderhalve meter van elkaar vandaan blijven om de curve van besmettingen met een virus af te vlakken is een ‘tijdelijk normaal’. Dat we na het afvlakken van de curve een samenleving willen maken waarin we het vermijden van normale sociale interactie tussen mensen normaal gaan vinden is toch écht abnormaal.
Marc Rutte had moeten zeggen ‘de anderhalve meter samenleving is een tijdelijk abnormaal’, dat zou werkelijk recht doen aan wat mensen zijn: door en door sociale dieren met een sterke behoefte aan direct contact.
In de komende maanden zal de incidentie van COVID-19 afnemen. Maar als we ons weer meer sociaal gaan bewegen zullen er voorspelbaar weer mensen ziek worden door het coronavirus en zullen er mensen overlijden aan COVID-19. Ook na het beschikbaar zijn van een vaccin. Het virus zal, net als influenza, niet meer verdwijnen uit de wereld. COVID-19 zal een van de doodsoorzaken in Nederland zijn met seizoensgebonden toename en oversterfte. Dat zullen we echt net als de andere overlijdensoorzaken in Nederland normaal moeten gaan vinden. Want dat mensen ziek worden en doodgaan is echt onvermijdelijk, natuurlijk en, hoe raar dit mag klinken, ook wenselijk en normaal.
De komende jaren zullen, onvermijdelijk, met name oudere mensen en mensen met chronische ziekten, komen te overlijden aan een veelvoud aan ziekten, waaronder COVID-19, dát is, hoe raar dat ook klinkt, toch echt normaal. De mens is sterfelijk.