d66.jpg
D66 zet hakken in het zand: ’Zijn in deze rol gedwongen’
In de schaduw van het CDA is ook D66 gedecimeerd achtergebleven na de verkiezingen. Kiezers die naar de partij kwamen voor de belofte van het nieuwe leiderschap onder Sigrid Kaag bleven nu thuis, vlogen uit naar de ’linkse wolk’ of stemden zelfs BBB. Toch houdt de partij stug vast aan de koers van de afgelopen maanden. „Wij zijn in deze rol gedwongen.”
D66 kreeg afgelopen woensdag flink straf van de kiezer. In de laatste prognose verliest de partij twee zetels in de senaat: met vijf stuks is D66 nu even groot als het zieltogende CDA. Ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen in 2021, toen D66 met de belofte van het nieuwe leiderschap van Sigrid Kaag een van de beste uitslagen ooit haalde, is er zelfs sprake van een electoraal bloedbad. De partij werd meer dan gehalveerd. De kiezers van toen hebben, blijkt uit onderzoek van Ipsos, hun heil gezocht bij de ’linkse wolk’ van PvdA en GL, maar opvallend genoeg ook bij BBB. En misschien nog wel pijnlijker voor de democraten: een kwart van de D66-stemmers uit 2021 bleef dit keer thuis.
De terugval volgt op een reeks rellen rond de partij in de afgelopen twee jaar. Er was het grensoverschrijdend gedrag van partijprominent Frans van Drimmelen, de ruzie tussen de enige twee D66-Europarlementariërs en de drankroddel over informateur Johan Remkes die door de ’magere mannetjes’ van D66 de wereld in werd gebracht. Het gedroomde kabinet over links met PvdA en GL kwam er ook niet, Kaag zag zich uiteindelijk gedwongen weer in de door haar als ’roestige auto’ bestempelde coalitie met VVD, CDA en CU te stappen.
En nu is de kiezer weggelopen. Opvallend genoeg leidt het er bij D66 niet toe dat, zoals bij PvdA en CDA gebruikelijk, partijleden de gesel over de eigen rug halen. Sterker nog: de nederlaag wordt gerelativeerd. „Na jaren regeren kan het een keer tegenvallen”, zegt oud-partijleider Alexander Pechtold, onder wiens leiding de partij ruim 15 jaar geleden zelfs weleens nul zetels peilde. D66-mastodont Terlouw noemt de uitslag ’volgens verwachting’.
Reden om te kijken naar het verhaal van de partij zien ze na de terugval ook niet. „Het is nu zaak om de koers vast te houden, ook als het om stikstof gaat. We zijn namelijk gebonden aan rechterlijke uitspraken”, zegt Pechtold. Ook oud-Kamerlid Kees Verhoeven zegt: „Ik heb elf jaar rondgelopen in onze Tweede Kamerfractie en ook vaak genoeg meegemaakt dat we hebben verloren. Dan zijn er altijd mensen die zeggen: oeh, dan moeten we de koers bijstellen. Ik ben daar niet van. Je moet ervoor staan, ook als je een keer in de minderheid bent.”
Vooral op het vlak van stikstof zet D66 voorlopig de hakken in het zand. CDA-leider Wopke Hoekstra suggereerde vrijdag nog dat het roer van het kabinet op ’grote dossiers’ om moet. Kaag kaatste de bal vrijdag al afgemeten terug. Ook senaatslijsttrekker Paul van Meenen liet maandagochtend bij tv-programma Goedemorgen Nederland weten vast te houden aan het coalitie-akkoord: „Wij hebben afspraken gemaakt in het regeerakkoord. Wij houden ons daaraan, dat schijnt heel bijzonder te zijn.”
De partij zou er dan ook weinig belang bij hebben om na een electorale oorvijg mee te bewegen met het CDA, dat op stikstofbeleid de andere kant op wil. Verhoeven vindt wel dat D66 naar zichzelf moet kijken. „We hebben gewoon verloren.” Maar: „Het is niet dat ik zeg: er moet iets fundamenteel anders.”
Ook Terlouw vindt niet dat de stikstofdoelen nu moeten worden bijgesteld. Maar hij toont vanaf zijn landgoed in Twello wel iets meer meegevendheid richting BBB, de grote winnaar van de verkiezingen. Hij vindt dat het jaartal 2030 voor de stikstofreductie wel een heel grote rol heeft gekregen in de campagne. „Ga gewoon aan de slag, overleg met BBB, en zie waar je dan uitkomt. Iedereen moet meedoen en kijk dan waar je komt. Het heeft helemaal geen zin om alleen maar ruzie te maken over een jaartal.”
Intussen lijken de tegenstellingen tussen D66 en CDA door de verkiezingsuitslag alleen maar te verscherpen. CDA-campagneleider Derk Boswijk verweet D66-Kamerlid en stikstof-woordvoerder Tjeerd de Groot donderdag al dat hij ’de beste campagneleider voor BBB is geweest’. Terlouw kan weinig met dat soort opmerkingen: „We werden in die principiële rol gedwongen omdat andere partijen aan afspraken knabbelden. En ja: dat is een verwijt aan het CDA.”
Komt het dan nog wel goed met het kabinet met de twee stikstof-kemphanen? Een D66-kopstuk zegt zich ’niet echt zorgen te maken over de stabiliteit in de coalitie’: „Er is nu geen alternatief en als je het door de oogharen bekijkt zijn de verhoudingen links-rechts in de Eerste Kamer ongeveer hetzelfde. En die overwinning van BBB? Het is ook maar 20 procent hè. Voor de coalitie hoeft dit geen ramp te zijn. Als je allemaal een beetje verliest, verbroedert dat ook weer.”
Terlouw zegt het te begrijpen als het CDA zich naar aanleiding van de uitslag zou terugtrekken uit het kabinet. „Om de wonden te likken, de partij te herstellen en de eigen ideologie onder de loep te nemen, dat zou ik ze best gunnen.” Nieuwe verkiezingen ziet hij echter niet zitten. „Dan maar regeren met een minderheidskabinet, maar absoluut geen nieuwe verkiezingen. Dan ben je zo weer een jaar verder.”
Wat mij betreft ASAP weer naar de stembus
. Rotterdam heeft bijna geen historie meer in mijn optiek omdat 99% herbouwt is na WWII, Amsterdam lange geschiedenis maar verder kom ik er gelukkig alleen op doorreis over de A10.
