Als we de EU als probleem beschouwen, althans financieel-economisch, kijk dan even naar de VS;
NRC;
In de VS groeit een griezelig financieel probleem
Groei staatsschuld Het nieuwe Amerikaanse belastingplan holt de overheidsfinanciën extra uit. Maar misschien is dat ook precies de bedoeling.
Maarten Schinkel
3 december 2017 om 16:49
‘Patriotten betalen belasting’, valt te lezen op een vlag van demonstranten, die zaterdag 2 december nabij de beurs in New York de straat op gingen om te protesteren tegen de Amerikaanse belastingverlagingen.
Foto Eduardo Munoz/Reuters
Duizend miljard dollar, dat is het tekort dat het belastingplan van de Amerikaanse senaat vermoedelijk over tien jaar gaat opleveren. Maar wat is dat voor een getal? In de verhitte discussies rond het plan speelde het een grote rol. En duizend miljard, een getal dat doet denken aan Kuifjes kapitein Haddock, spreekt natuurlijk behoorlijk tot de verbeelding.
Het bedrag is de uitkomst van een berekening door de Joint Committee on Taxation (JTC) van het Congres. Het resultaat, een „Macro-economic analysis of the ‘tax cut and jobs act’” sloeg donderdag in als een bom, hetgeen 51 Republikeinse senatoren er overigens een dag later niet van afhield voor het plan te stemmen.
Het is niet zo dat in 2027, tien jaar nadat het plan is ingevoerd, er een extra begrotingstekort is ontstaan van duizend miljard. Het bedrag is de optelsom van de extra begrotingstekorten in die tien jaar. Omdat er elk jaar geleend moet worden om die tekorten te financieren, is de Amerikaanse staatsschuld aan het eind van die tien jaar dan dus wel met duizend miljard dollar gestegen.
Eigenlijk is het bedrag nog groter. Het JCT komt uit op 1.414 miljard. Maar omdat de belastingverlaging ook zorgt voor extra economische groei, van opgeteld slechts 0,8 procent over die tien jaar, is er ook een positief effect van 407 miljard. Netto resteert er dan 1.007 miljard.
Dat bedrag is enorm, maar moet worden afgezet tegen de totale Amerikaanse staatsschuld. Die is, volgens projecties van een andere begrotingswaakhond, het Congressional Budget Office, 25.524 miljard in 2027. Daar komt dus door het belastingplan een procent of vier bij. Zo bezien valt de extra last op het eerste gezicht wel mee.
President Trump haalt met zijn belastinghervorming zijn eerste wetgevende succes binnen. Maar aan het impopulaire plan kleven ook politieke risico’s. Lees ook: Republikeinen nemen grote gok met belastingwet
Terugkeer van kapitaal
De zaak ligt echter gecompliceerder. Allereerst is er grote onenigheid over het positieve macro-economische effect van het plan. Trumps minister van Financiën Steve Mnuchin heeft heel 2017 geroepen dat het zichzelf zou terugbetalen door extra economische groei. Vrijwel alle economen zijn het erover eens dat het geven van lastenverlaging aan mensen met lage inkomens veel effectiever is dan aan welgestelde burgers. Die eersten geven het uit, de laatsten potten het op.
Het voornaamste effect van dit plan is dan ook de veronderstelde terugkeer van kapitaal dat bedrijven nu buiten de VS hebben geparkeerd. De conservatieve denktank Heritage Foundation maakte daar zaterdag nogal een punt van, en zei dat de economische stimulering daarvan groter kan zijn dan gedacht. Maar het JCT leek dit effect donderdag al te hebben ingecalculeerd in de projectie van die 0,8 procent extra economische groei aan het einde van de rit in 2027.
Op vijf na hoogste schuld
De tweede complicatie is dat de Amerikaanse staatsschuld al aan de hoge kant is. Het CBO ging er in augustus, dus vóór het plan, al van uit dat die schuld nu 77 procent is van het bruto binnenlands product, en stijgt naar 91,2 procent in 2027. Daar komt nu dus nog eens 4 procentpunt bij. Maar op de langere termijn gaat het nog veel slechter. Er zijn grote tekorten bij diverse sociale programma’s: Medicare en Medicaid voor steun bij zorgkosten van ouderen en mensen met een laag inkomen, en Social Security, de Amerikaanse versie van de AOW. Als daar niets aan gebeurt, dan stijgt de staatsschuld over dertig jaar naar 150 procent.
Wat zijn voor gewone Amerikanen de effecten van de megawet die de Senaat vrijdagnacht aannam? Lees ook: Hoe Trumps belastingwet Amerika zal veranderen.
Om de zaak nóg gecompliceerder te maken: de Amerikaanse definitie van ‘staatsschuld’ is anders dan die in internationaal verband wordt gehanteerd. De VS gaan uit van de ‘federal debt to the public’, waarvoor bijvoorbeeld de beleggingen van sociale fondsen in staatsschuld niet worden meegeteld. Ook de staatsschuld die de afgelopen jaren is opgekocht door de Amerikaanse centrale bank zit er niet in.
Internationaal is de definitie breder. Het Internationaal Monetair Fonds schat de staatsschuld van de VS dan ook op 108 procent van het bbp in 2017. Dat is 31 procentpunt méér dan de Amerikanen zelf rapporteren. Van alle industrielanden hebben de VS relatief de op vijf na hoogste schuld, meer dan België of Cyprus. Ondanks het gunstige economische tij hebben de VS in 2017 nog steeds een begrotingstekort van 4,3 procent.
Volgende stap: bezuinigen
Tel de effecten van het belastingplan op bij de al snel oplopende Amerikaanse schuld in de toekomst en er ontstaat een griezelig financieel probleem. Dat maakt het aannemelijk dat de volgende stap van het door Republikeinen gedomineerde Congres het bezuinigen op de sociale programma’s wordt, vanwege de mede door het belastingplan onhoudbaar geworden overheidsfinanciën. Die geluiden waren zaterdag dan ook meteen te horen.
Belasting verlagen, bezuinigen, belasting verlagen, bezuinigen. Die neerwaartse spiraal past in het in de jaren negentig in conservatieve kring bedachte motto ‘starve the beast’: honger het beest van de staat uit, zodat er uiteindelijk weinig meer van over is. Dat lijkt het onderliggende plan achter het belastingplan dat vrijdag werd aangenomen.