Leuk stukje op NRC.nl
‘We hebben het allemaal laten gebeuren’
Gepubliceerd: 6 mei 2009 15:03 | Gewijzigd: 6 mei 2009 15:03
Na klinkende zeges in de groepswedstrijden verloor het Nederlands elftal op het EK tegen de verwachtingen in van Rusland. Hoe kan deze metamorfose van Oranje worden verklaard? Een reconstructie.
Door onze redacteur Erik Oudshoorn
Die woensdagavond op de achttiende juni zit bondscoach Marco van Basten in het statige hotel Beau-Rivage Palace in Lausanne voor de tv naar Zweden-Rusland te kijken als zijn mobiele telefoon gaat. Een bedrukte Ruud van Nistelrooy vertelt hem dat Khalid Boulahrouz en zijn vrouw iets ernstigs is overkomen. Of Van Basten zo snel mogelijk een taxi wil nemen naar het ziekenhuis.
Dat klinkt niet best, denkt de bondscoach. ‘Maar ja, ik zit hier wel de kwartfinale van een EK voor te bereiden’, is een andere gedachte die bij hem op komt. Rusland, zoals even later blijkt de komende tegenstander van Oranje dat na glorieuze overwinningen op Italië, Frankrijk en Roemenië als de favoriet geldt voor de Europese titel, heeft echter niet zoveel geheimen meer voor Van Basten. Denkt hij op dat moment.
Hij besluit de tweede helft niet meer live te bekijken en zich tijdens de rust naar het ziekenhuis te spoeden. Daar treft hij ook Robin van Persie, Nigel de Jong, Van Nistelrooy, aanvoerder Edwin van der Sar, Khalid en zijn vrouw Sabia aan. Van Basten heeft door drukke werkzaamheden geen weet gehad van het vertrek van de spelers uit het hotel, het begeleidingsteam wel. Boulahrouz is ’s middags na de training al naar het ziekenhuis gegaan. Dat leidt tot allerlei speculaties op internetsites. Zo wordt gesuggereerd dat Boulahrouz betrapt is op doping.
Van Basten wordt in het ziekenhuis geïnformeerd over het feit dat Sabia een zwangerschapscomplicatie heeft gekregen en dat hun drie maanden te vroeg geboren dochter Anissa is overleden. Hij betuigt zijn medeleven en keert na ongeveer drie kwartier terug naar het hotel aan het Meer van Genève. „Ik vroeg me op dat moment wel af wanneer ik van het persoonlijke emotionele verhaal moest overstappen naar de zakelijke werkelijkheid”, herinnert Van Basten zich nu.
De volgende dag verschijnt Boulahrouz na een nacht te hebben doorgebracht in het ziekenhuis op de ochtendtraining, zij het iets later. Van Basten: „Khalid zei tegen de spelersgroep: ‘Ik moet het op een goede manier verwerken. Dat heb ik gedaan en dus kan ik op een normale wijze de voorbereiding doen op de wedstrijd tegen Rusland.” Boulahrouz drukt zijn collega’s op het hart dat wat hem betreft iedereen zich gewoon kan gedragen. Hij zegt zelfs: ‘blijf gewoon grappen maken.”
Maar hoe is de gebeurtenis op dat moment aangekomen bij een stel jonge vaders of aanstaande vaders? Voetballers die wereldwijd vertederend zijn overgekomen omdat zij in Bern na elke overwinning hun kinderen van de eerste rij op de tribune plukten en deelgenoot maakten van de feestvreugde. Van Basten: „Dat is achteraf heel moeilijk te meten. Ik denk dat de meeste jongens het erg professioneel hebben verwerkt. De vervelende gebeurtenis legden zij al snel naast zich neer.”
In een persoonlijk gesprek stelt Van Basten aan Boulahrouz de vraag: wil je naar huis? De speler van VfB Stuttgart antwoordt ontkennend, is resoluut in zijn standpunt. Khalid heeft met zijn vrouw overlegd en ook zij vindt dat hij bij de selectie moet blijven. Als moslim zoekt hij voor de dood van zijn pasgeboren kind ook steun in het geloof. Allah heeft het zo gewild. Van Basten: „Ik heb hem aangekeken en ik was ervan overtuigd dat hij optimaal kon acteren en presteren. Hij zei dat hij even was afgeleid, maar dat hij de wedstrijd tegen Rusland wilde spelen en winnen. ‘Ik ben volledig bewust van wat ik doe’, voegde Khalid eraan toe. Zo heb ik het ook gezien. Of Rinus Michels het op deze wijze had opgelost? Misschien niet. Die redenering kan ik begrijpen.”
Op de laatste training voor de interland tegen de Russen gebeurt er iets waarvan Van Basten nu zegt dat de gevolgen daarvan meer invloed hebben gehad dan de trieste ‘affaire-Boulahrouz’. „Het gekke en jammerlijke was dat Arjen Robben twee minuten voor het einde al grijpend naar zijn lies van het veld stapte met de mededeling: ‘Ik heb wat’. Dat hij niet meedeed tegen Rusland vond ik de grootste aderlating. Arjen was voor ons erg belangrijk, we misten diepte in ons spel. Wesley Sneijder, Dirk Kuijt en Rafael van der Vaart zijn geen diepgaande spelers. En Robin van Persie had vorig seizoen door blessures te weinig wedstrijden gespeeld. Dat was op de trainingen te merken. Robben had tegen Frankrijk en Roemenië bewezen in vorm te zijn.”
Op de dag van de wedstrijd blijkt op een speciaal veldje dat de aanvaller van Real Madrid inderdaad niet kan spelen. Er wordt in het ziekenhuis zelfs nog een scan gemaakt die de bevestiging oplevert. Perschef Kees Jansma: „De optelsom van de kwestie Boulahrouz en het wegvallen van Robben leidde bij de selectie tot een gebrek aan concentratie en geloof.”
Op die warme 21ste juni – het is ’s avonds nog 28 graden – bevindt zich een recordaantal van 140.000 veelal uitgelaten Nederlandse voetbalfans in Bazel. De meesten bezitten geen toegangsbewijs en moeten de wedstrijd via een groot scherm volgen. De Russen, die er niet op hebben gerekend dat ze zover zouden komen in het toernooi, beschikken over vijfduizend kaarten. Hun vak in het St. Jakob-Parkstadion is niet eens vol.
Bondscoach Guus Hiddink heeft zoals altijd voor een ontspannen sfeer gezorgd in de selectie van Rusland. De Russische tv-commentator Gergyi Sjerdantsev vertelt maanden later in een tv-documentaire dat hij rond het middernachtelijk uur voor de kwartfinale in het uitgaanscentrum van Bazel tot zijn verbazing nog drie spelers van de Oost-Europese ploeg ontmoette. Hij had een ‘raar’ gesprek met ze. Er is bij de Russen geen druk die een goede prestatie in de weg staat. De spelers van het Nederlands elftal hebben zich in de aanloop van het duel beziggehouden met het verzoek of er een minuut stilte kan worden gehouden voor het overleden kindje van Boulahrouz. Op advies van de KNVB wordt daar van afgezien. Wel zullen ze rouwbanden dragen.
In de wedstrijd is Oranje vanaf het begin van slag. Van Basten: „Dat kwam ten eerste door het gemis van Robben en ten tweede doordat Andrei Arsjavin bij de Russen een heel goede partij speelde. Hij kon excelleren doordat onze rechterkant niet goed op hem reageerde. Met John Heitinga voor Boulahrouz heb ik geprobeerd daar wat aan te doen, maar het werd er niet beter op. Khalid had een blessure en een gele kaart opgelopen. Heitinga wilde eigenlijk liever geen rechtsback spelen, maar in het centrum, waar André Ooijer en Joris Mathijsen het in mijn ogen goed deden. Arsjavin was zo slim steeds tussen iedereen in te lopen.”
Het Nederlands elftal komt op achterstand door een doelpunt van Roman Pavljoetsjenko, die bij een voorzet van Sergei Semak voor het doel Joris Mathijsen verrast. Van Basten verbruikt zijn resterende wissels door Kuijt te vervangen door Van Persie en IbrahimAfellay in te brengen voor Orlando Engelaar. Daardoor kan Van der Vaart vanuit het middenveld proberen de opbouw te verbeteren.
Van Basten: „Ik had niet verwacht dat we daarmee tegen de Russen zoveel problemen zouden hebben. Onze aanvallende middenvelders werden steeds goed gedekt en waren dus moeilijk aanspeelbaar. Ze konden geen vuist maken. Een goede opbouw heeft in mijn periode als bondscoach steeds ontbroken. Hiddink wist dat en liet onze rechterkant open waardoor Boulahrouz mocht opkomen. En dat is niet zijn sterkste punt.”
Uit een vrije trap van Wesley Sneijder maakt Van Nistelrooy in de 86ste minuut onverwachts de gelijkmaker. Maar een aantal spelers zit er op dat moment fysiek al doorheen. „Van der Vaart had de hele tweede helft van strafschopgebied naar strafschopgebied gelopen. En ook Van Nistelrooy kreeg kramp. Hoe dat kon? Volgens mij door de spanning. Dit zijn wedstrijden die veel mentale energie slurpen.”
In de laatste minuut gebeurt er iets wonderlijks waar Van Basten nog steeds van wakker kan liggen. De Rus Denis Kolodin krijgt na een overtreding op Sneijder een tweede gele kaart en wordt aanvankelijk van het veld gezonden. Dan trekt de Slowaakse arbiter Lubos Michel de kaart in, in strijd met de regels, en mag de verdediger blijven. De huidige trainer van Ajax reageert er nu voor het eerst op en het liefst ook voor het laatst. „Ik krijg nog steeds vochtige oksels als ik eraan denk”, bekent Van Basten. „Er is toen iets gebeurd dat niet door de beugel kon. Ik had het veld in moeten lopen om te roepen: ‘Dit gaat zo niet!’ Dan had ik de scheids gevraagd: ‘Je moet me toch eens uitleggen wat je hier nu doet?’ Als ik op dat moment had ingegrepen, zou ik zeker gelijk hebben gekregen. Maar het overviel me. Kwalijk en slecht. Het ging allemaal razendsnel. Ruud had net gescoord. We waren op de bank al bezig met de verlenging. Je had als trainer echt invloed kunnen uitoefenen op het wedstrijdverloop. Het is te pijnlijk om over te praten dat ik niets heb gedaan. We hebben dit later met de technische staf, de begeleidingsgroep en de spelers geëvalueerd. Er zaten nog vier, vijf andere mensen op de bank. We hebben het met z’n allen laten gebeuren.”
Het had ongetwijfeld uitgemaakt of Oranje, dat op zijn tandvlees liep, tegen tien of elf Russen zou hebben gespeeld in de slopende verlenging. De Europese voetbalunie UEFA reageert later dat er niets onoorbaars is gebeurd. Aanvankelijk luidt de lezing dat de straf voor de overtreding op Sneijder zou zijn teruggedraaid omdat de bal de achterlijn is gepasseerd voor de tackle.
Als uit de beelden blijkt dat dit niet klopt komt de Europese voetbalunie met de mededeling dat Michel de kaart introk op advies van zijn assistent die meende dat het geen overtreding was. De grensrechter stond echter aan de andere kant van het veld. Van Basten: „Een kulverhaal van de UEFA. Sloeg nergens op. Allemaal verzonnen om een nasleep te voorkomen. Het had achteraf ook geen zin nog te protesteren.” Hij heeft een medestander in Eugen Strigel van de Duitse scheidsrechterscommissie die de handelwijze van Michel na het duel in een persbericht omschrijft als „één van de grootste scheidsrechterlijke dwalingen” op het EK.
Met elf tegen elf gaat het aangeslagen Nederlands elftal ten onder in het tweede deel van de verlenging. Arsjavin dolt Ooijer op de linkerflank en invaller Dmitri Torbinski trapt de bal, die met een boogje over doelman Van der Sar vliegt, in het doel (1-2). Arsjavin, de held van Rusland, deelt persoonlijk ook de nekslag uit door opnieuw, dit keer na een inworp, Ooijer te verrassen en de bal door de benen van Van der Sar te schieten: 1-3. Van Basten: „Nog steeds vind ik dat ik goed heb gehandeld door verschillende spelers niet te laten spelen tegen Roemenië. Het aantal rustdagen, het publiek, alles was in ons voordeel. Dat zegt dus uiteindelijk niets. Misschien heeft die nadelige situatie juist wel extra krachten losgemaakt bij de Russen. Het mysterie in de sport.”
Na afloop stapt Van Basten de kleedkamer van de Russen binnen. Daar heerst een euforische sfeer. Maar als de man die in de finale van 1988 met een weergaloze goal een einde maakte aan de droom van de Sovjet-Unie het woord vraagt, is het doodstil. In het Duits, via aan tolk, feliciteert Van Basten de Russische ploeg met de overwinning. Het maakt veel indruk. „Dit heeft me niet zoveel moeite gekost. Die jongens hadden een geweldige prestatie geleverd. Het betekende voor mij het einde van een tijdperk. Ik dacht: het is mooi geweest. Ik gunde ze verder het beste.”
. Dat kunnen die jongetjes zeker niet aan, krijgen we helemaal een drama volgedn seizoen.
