MarkS schreef: 09 jan 2021, 09:03
FD
VERENIGDE STATEN
Bijna duwde de president zijn land nog écht de afgrond in
Amsterdam
De resultaten van het Amerikaanse kiescollege worden elke vier jaar in twee mahoniehouten kistjes het Capitool binnen gebracht. De kistjes zijn zoals het Nederlandse koffertje waar de miljoenennota in zit: een symbolisch attribuut dat hoort bij een democratisch ritueel.
Woensdag lagen de twee kistjes met daarin de certificaten die Joe Biden aanwijzen als nieuwe president voor het grijpen, terwijl een meute opstandelingen de ramen en deuren van Amerika’s parlement forceerde. Vier schrandere medewerkers van de Senaat namen ze op het laatste moment mee, terwijl de Congresleden in veiligheid werden gebracht. ‘Als onze capabele medewerkers de kistjes niet hadden meegegrist, zouden ze zijn verbrand door de meute’, concludeerde de Democratische senator Jeff Merkley uit de staat Oregon achteraf.
Merkleys woorden onderstrepen hoezeer Amerika door het oog van de naald is gekropen. Als de QAnon-sjamaan, de viking, de neoconfederalist of een ander lid van de uitbundig uitgedoste horde de kistjes had ontvreemd, had het vaststellen van de verkiezingsuitslag niet nog dezelfde avond kunnen worden afgerond. De vertraging die dat had opgeleverd, zou door Trump ongetwijfeld zijn gebruikt om nog meer wantrouwen te zaaien over de verkiezingen, mogelijk met nog meer geweld en slachtoffers tot gevolg.
6 januari 2020 gaat de geschiedenisboeken in als de dag dat het Capitool werd bestormd. Het had nog erger kunnen aflopen. Het had een bloedbad kunnen worden, het had een startschot kunnen zijn voor vergelijkbare aanvallen op regeringszetels in de vijftig staten van de VS.
Dat er uiteindelijk geen daadwerkelijke staatsgreep is gepleegd, komt doordat dit nooit het doel was. Zoals met alles bij Donald Trump was er geen plan, alleen de impuls van het moment en de overtuiging dat er nooit consequenties zijn. Trump heeft straffeloos vier lang de Amerikaanse democratie kunnen aanvallen. Dan is het niet vreemd dat zijn trouwste fans denken vervolgens hetzelfde te mogen doen.
REPUBLIKEINSE ‘ENABLERS’
De bestorming van het Capitool was een incident dat de wereld schokte, maar in feite is het beleg tegen dit instituut al veel langer aan de gang.
Trump heeft stelselmatig geweigerd opgevraagde dossiers en documenten te delen met Amerikaanse volksvertegenwoordigers. Hij heeft Congresleden uitgescholden en bedreigd. Vrouwelijke leden van het Huis van Afgevaardigden met een migratieachtergrond moesten van hem ‘terug naar waar ze vandaan kwamen’. De impeachmentprocedure tegen hem, een goed gereguleerd wettelijk gesanctioneerd proces, noemde Trump woedend ‘een coup’.
Het was deze retoriek van de leider van het land dat zich voorstaat op een rol als voorbeelddemocratie die de beveiliging van het Capitool pas echt verzwakte. Elke minachting door Trump maakte het respect van zijn aanhang voor democratie en parlement kleiner. Op 6 januari konden ze naar binnen lopen door het gat dat zijn woorden hadden gecreëerd.
De verdedigingslinie was verder geslonken doordat de Republikeinse partij, gevuld met enablers, Trumps autoritaire opstelling met het oog op electoraal gewin goedpraatte. Trumps ongefundeerde claims over verkiezingsfraude weerklonken uit talloze Republikeinse kelen.
‘Ik doe niet meer mee. Genoeg is genoeg’, sprak Lindsey Graham, een senator uit South Carolina die de wonderlijke ommekeer van fel Trumpcriticus naar presidentieel slippendrager had gemaakt. Waar Graham niet meer aan meedeed, was de aanval op de democratie die zich voorzette nadat de bestormers uit het Capitool waren verwijderd. Een deel van de Republikeinen ging onverdroten door met waar het agressievelingen ook om te doen was geweest: voorkomen dat de overwinning van Biden en het verlies van Trump officieel werd vastgesteld. Ze bleven bezwaar aantekenen tegen de verkiezingsresultaten, omdat ze meenden dat er fraude is gepleegd.
SHOW MET ESCAPE-KNOP
Wellicht was het reservoir aan verontwaardiging op dat moment leeg, maar het zou terecht zijn geweest als er net zoveel ontzetting had geklonken over wat er gebeurde toen de demonstranten weer vertrokken waren. De Amerikaanse presidentsverkiezingen, zo hebben talloze rechtszaken en een onderzoek door Trumps eigen minister van justitie uitgewezen, zijn keurig verlopen. Er is niets onzuivers aan de uitslag. Toch hield een significante fractie binnen de Republikeinse Partij het verzet tegen de verkiezingsuitslag tot op laatste moment vol. Toen de mahoniehouten kistjes weer op hun plek stonden, stemden ze tegen het goedkeuren van de resultaten van Pennsylvania, een cruciale swingstaat.
Deze poging om de wil van de Amerikaanse kiezer van tafel te vegen was waar Lindsey Graham ‘niet meer aan mee wilde doen’. Die woorden suggereren een show of een spel waarbij je elk moment op de escape-knop kunt drukken. Voor Graham en een aantal anderen was het genoeg toen de fictie die ze zo uitvoerig hadden opgetuigd plotseling reële gevolgen bleek te hebben. Gevolgen die ze zelf ondervonden toen ze met gasmaskers op naar de schuilkelders werden geleid.
Uiteindelijk weigerden zeven senatoren en 138 Huis-leden de resultaten van Pennsylvania goed te keuren. In het geval van Arizona waren dat er zes en 121. Ook hier had het anders kunnen lopen. Als de Republikeinen meer zetels hadden binnengesleept bij de vorige midterm-verkiezingen, hadden ze wellicht genoeg stemmen gehad om de verkiezingsuitslag daadwerkelijk tegen te houden. Ook in dit opzicht ging Amerika door het oog van de naald. Er waren veel Republikeinen bereid mee te gaan in Trumps weigering zijn verlies te aanvaarden, het waren er alleen niet voldoende om ook daadwerkelijk Biden zijn overwinning te onthouden.
‘Kantje boord’ is daarmee de samenvatting van de afgelopen vier jaar in de VS. De combinatie van Trumps verbale aanvallen op de Congresleden, minachting voor de scheiding der machten en actieve opruiing van demonstranten om het Capitool aan te vallen had het einde van de democratie in Amerika kunnen betekenen. Dat het land op het nippertje is ontsnapt aan een autoritaire wending is meer geluk dan wijsheid.